Why should Mekong youth meet and talk to each other more?

Opinion, Khmer Times, 23 May 2023 (Link)

There are three main reasons that Mekong youth should meet and talk with each other more.

Firstly, there is a need for us to invest in the future in terms of creation of common memory and maintenance of peace.

Our parents’ generation and grandparents’ generations, they have strong historical connection through past struggles for independence, peace and stability when the region  wreaked with havoc by the Vietnam War followed by Cambodia’s decades-long civil war.

Laos and Cambodia helped Vietnam’s reunification, without which Vietnam would probably have faced the same fate like the two Koreas that still cannot unify. Later on, Vietnam helped Cambodia back in liberating the latter from the genocidal regime of Pol Pot. And then, we have Thailand that helped provide platforms for peace negotiations of Cambodia, and took care of Cambodian refugees.

Through these struggles, senior generations have been treasuring long-term common memories together.

But, how about us, the new generation? What common memories do we have together?

We probably don’t have memories of struggles but we have inherited peace in common. But that peace cannot be taken for granted because it was the peace that was earned through blood and sacrifice by our senior generations.

But then how do we benefit from the so-called peace dividend? How do we create memory from the current peace together?

Unfortunately, sometimes when we got peace, we tend to care less about its value. We don’t even really know our neighbors. This can be dangerous for the region when the next generations take peace so lightly, and do not make efforts to create regional solidarity to protect peace.

That is why youth in the Mekong region need to meet and talk with each other more.

Secondly, it is important that the new generations need to overcome historical prejudices against neighboring countries.

We all have a lot of negative historical narratives against our neighbors.

What did Vietnamese teachers tell their students about China? What did Cambodian history teachers tell their students about Thailand and Vietnam? What did Thai teachers tell their students about Cambodia, Myanmar and Laos? What did Myanmar teachers tell their students about Thailand?

Cambodia’s record of peaceful democratization

Opinion, Asia Times, 5 July 2023 (Link)

Despite criticism, there are reasons to believe that the July 23 election will be legitimate

On July 23, Cambodia will witness another historical milestone, the seventh quinquennial national election.

This election further reflects the peaceful democratization in Cambodia based on the rule of law.

Cambodia is a rare example among post-conflict nations in three aspects.

First, it is among the few post-conflict countries that did not fall back into civil war.

From a historical perspective, peace is the most important prerequisite for Cambodia as it continues to develop into one of the most successful post-conflict nations. Many nations, such as Afghanistan, Congo, Haiti, Lebanon, Somalia, Sierra Leone, and Sudan, that received United Nations peacekeepers in the 1990s are still in conflict.

In contrast, since the UN-brokered election in 1993, Cambodia has been generally peaceful without large-scale conflict.

After the integration of the remaining Khmer Rouge forces in late 1998 through the “win-win” policy of Prime Minister Hun Sen, Cambodia united its national army for the first time. That was key to eliminating a structure of violence that had existed in Cambodian politics for a long time.

For instance, until late 1998, Cambodian political parties still controlled different factions of the army, and therefore the system provided room for violence when different parties could not reconcile their differences. The clash in July 1997 was the prime example of armed struggle between troops that were loyal to the Cambodian People’s Party (CPP) and the FUNCINPEC party.

Therefore, for a country like Cambodia, achieving unity of the national army cannot be underrated in terms of its contribution to peace.

It is important to note that all previous Cambodian governments had never been able to control the whole national army, and to occupy the whole sovereign territory without guerrilla forces or autonomous regions.

Constitution supports democracy

Second, Cambodia’s democratization is peaceful and irreversible.

America needs more leaders like Kennedy

Opinion, Khmer Times, 26 June 2023 (Link) 

As the current global geopolitics evolves into a darker and tensed moment, we are trying to seek the spirit of hope, the hope for peace, especially from the leadership of the US, the most powerful state on Earth.

We think of the late President John F. Kennedy. We think of his spirit of peace.

We remember his peace speech delivered on 10 June 1963 after the Cuban Missile Crisis of October 1962 which was a direct and dangerous confrontation between the US and the Soviet Union during the Cold War and was the moment when the two superpowers came closest to nuclear conflict.

But the nuclear war was evaded. Kennedy knew so well the power of nuclear, total destruction “in the first 24 hours”.

Peace for all men and women, peace for all time, was what Kennedy called for. A peace that addresses security concern not only of the Americans but also other people in the world.

“What kind of peace do I mean? What kind of peace do we seek? Not a Pax Americana enforced on the world by American weapons of war. Not the peace of the grave or the security of the slave.

“I am talking about genuine peace, the kind of peace that makes life on earth worth living, the kind that enables men and nations to grow and to hope and to build a better life for their children–not merely peace for Americans but peace for all men and women–not merely peace in our time but peace for all time.”

We need this kind of spirit from American politicians to help put a brake on wars and tensions that the US has been playing a part for reasons that it considers as national security concerns, protection of human rights and democracy, and protection of its status as the strongest superpower in the world.

When the US condemns Russia for invading Ukraine, and China for its assertiveness, we can understand the role the US intends to play: that is to put a check on abuse of power by powerful states.

But then who is in the position to put a check on the conduct of the US?

Many believe that the war in Ukraine is becoming a de facto proxy war between the US and Russia. Many analysts, including the CATO Institute in Washington DC, believe that the US was also part of the blame in igniting the war through repeating abuses against Russia’s security concerns.

What if Cambodian Oknhas buy Japanese tech companies?

Khmer Times, Opinion, 2 August 2023 (Link) 

This is a dream.

We have been waiting for the Japanese to come for so long but their investment is still not significant.

Japanese companies often complain that they have difficulties in finding trustworthy Oknhas (tycoons) that they could work with. They can raise all the problems when they don’t want to come to Cambodia, like lack of skilled labor, electricity, middle management, small market, informal fee, etc.

So, the idea is that if the Japanese does not come, why don’t we go and bring them to Cambodia by buying their technologies or companies?

Technologies are not for free. Technology transfer is just a nice word to say but it is never a charity.

It does not have to be Japanese. It can be European, Korean, Chinese or Thai.

There are technologies and companies that investors can buy to expand the horizon of their investment.

It is a risky business, not fun and not easy like speculative real estate business. But one way or another, Cambodian Oknhas will need to move away from the following three business patterns.

Firstly, the tendency to do “me-too business”. Beer industry is the most visible example. Many Oknhas have beer factories, and they are competing in a small Cambodian market. Cambodia is often raised as a country with leading alcohol consumption in the region but this ranking is not a number that we should be proud of because this trend would create future burden for the health sector, and most important of all it weakens the active power of the Cambodian young labor force, especially male. Whenever there is a long holiday, parents in the countryside often complain that they need to take care of the leftover debts from their children’s drinking after a few days of their home visit. This is not a good sign at all for Cambodian society.

Secondly, the tendency to focus on speculative real estate business.

Thirdly, the tendency of “waiting for the return of the Chinese investment”.

How to better understand Cambodia

Khmer Times, Opinion, 25 January 2023 (Link)

There are two ways to better understand a country and its people.

One way is to give up all prejudice and try to approach local people with naked eyes.

Another is to seek to understand the original thoughts, cultures and identities of local people.

Now let us discuss about the first way, the importance of seeing local people with naked eyes without predetermined frames of prejudice.

The approach towards Cambodia and Cambodian people should be in a learning attitude, trying to understand without prejudice and predetermined judgment.

For example, for Cambodian people, when asked what they think about Japanese, they often can accept Japanese as they are, not as the imperialist invaders based on historical and cultural prejudice even if Cambodian people like to watch Khmer-dubbed Chinese movies, Korean movies and American movies that portray Japanese as devil imperialists.

They just accept Japanese people as Japanese, as friends, as guests, as pure human being without any prejudgment.

Cambodian people know that there are also some rude and arrogant American, Chinese, Japanese, and Korean. But they still approach those foreigners without discrimination.

Cambodian people rarely view Westerners in the historical frames, such as the past colonists, the past bombers over our grandparents, the past “sanctioners” over our parents, or as the past Khmer Rouge sympathizers.

Generally, we don’t have vengeful feeling against foreigners.

Such kind of approach by Cambodian people should be reciprocated by foreigners.

Now let us discuss about the second way, the importance of digging deeper by getting to know the original thoughts and ways of life of local people.

Time to accept Cambodia as it is

Khmer Times, Opinion, 23 January 2023 (Link)

In his memoir, Lee Kuan Yew remarked that Cambodia’s “present leaders,” meaning Hun Sen, “are the product of bitter, relentless struggles in which opponents were either eliminated or neutralized. They are utterly merciless and ruthless, without humane feelings.”

This is the general view of foreign observers over Cambodian leaders. But was it a correct view about Cambodia and Cambodian leaders?

Back then, Singapore was not alone in despising Cambodian leaders whom they treated as Vietnam’s puppet. Many countries put sanction on Cambodia and the remaining few million Cambodian survivors. Many countries provided legitimacy and weapons to, and conducted trade with the Khmer Rouge. The anti-Vietnam and anti-communism sentiment had justified those countries’ being as Khmer Rouge sympathizers.

For now, we have the benefit of re-evaluating history in hindsight.

For now, we could understand that being a Khmer Rouge sympathizer was a mistake against the surviving Cambodian people.

This was the past mistake of foreign observers, and they should learn from that mistake by trying to understand what Cambodian leaders think. They have to remove their own stubborn and rigid ideological and geopolitical frames if they want to understand better about Cambodian leaders.

Was Hun Sen really  Vietnam’s puppet? Was Hun Sen a communist dictator?

By reviewing Prime Minister Hun Sen’s five-hour testimony in the National Assembly on the border issues between Cambodia and Vietnam on 9 August 2012, and his 64-page written statement dated 8 September 2015, one would have wondered why would Vietnam spend more than 40 years to negotiate border issues with its puppet?

If one can read Prime Minister Hun Sen’s book entitled, “10 Years of Cambodia’s March: 1979-1989”, one can re-evaluate what was the situation and challenges that Cambodian leaders were facing, and evaluate their leadership’s approaches and perspectives.

From the book, one can observe that Hun Sen is not an ideologue. He is a pragmatist that cares the most for the nation’s survival and people’s livelihood. He adopted market economy and partial privatization well before Vietnam did. He initiated peace negotiation with the then-Prince Norodom Sihanouk despite internal opposition within his party. He invited the United Nations to broker Cambodian peace and to station in Cambodia despite the fear of losing sovereignty and foreign domination. He was not a dictator as he was trying to mobilize consensus and support from within his party since the beginning. His approach is still the same. He never made a decision in silo, with a complete lack of information or consultation.

All of these historical decisions defined the quality and capability of Cambodian leaders, and those surrounding them.

សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត មេដឹកនាំក្មេង​ជាងគេ​ក្នុង​អាស៊ាន ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សា​ឡើងវិញ​

លិខិតមិត្តអ្នកអាន, ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី ៧ កញ្ញា ២០២៣ (តំណភ្ជាប់)

សម្តេចនាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត កំពុង​ចូលរួម​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន​លើក​ទី​៤៣ និង​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​ពាក់ព័ន្ធ​នៅ​ប្រ​ទេស​ឥណ្ឌូនេស៊ី​។ ក្នុង​វ័យ​ ៤៥ ​ឆ្នាំ លោក​បាន​ទាក់ទាញ​ចំណាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាងខ្លាំង​ក្នុង​នាម​ជា​មេដឹកនាំ​ក្មេង​ជាងគេ ក្នុង​ចំណោម​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ទាំង ១០​។​

​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សា​ឡើងវិញ​? ត្រឹមត្រូវ​ហើយពី​ព្រោះថា អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី សម្តេច ហ៊ុន សែ​ន ក៏បាន​ចូលរួម​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​អាស៊ាន​លើកដំបូង​របស់គាត់​នៅ​ឆ្នាំ​ ១៩៩៩ នៅ​ទីក្រុង​ម៉ានីល ប្រទេស​ហ្វីលីពីន ក្នុងនាម​ជា​មេដឹកនាំ​អាស៊ាន​ក្មេង​ជាងគេ​ដែរ កាលដែល​គាត់​មាន​អាយុ​ ៤៧​ ឆ្នាំ​។​

​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​សម្តេច ហ៊ុន សែន កម្ពុជា​បាន​ក្លាយជា​សមាជិក​នៃ​សមាគម​ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (​អាស៊ាន​) នៅ​ថ្ងៃទី ៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៩៩ នៅ​ទីក្រុង​ហាណូយ ប្រទេស​វៀតណាម​។ ឥឡូវនេះ មាន​រយៈ​កាល ២៤ ឆ្នាំ​ហើយ ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​ក្លាយជា​សមា​ជិក​នៃ​អង្គការ​តំបន់​មួយ​នេះ ដែល​ក្នុង​រយៈកាល​ចុងក្រោយ​នេះ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់​ថា ជា​តំបន់​មួយ​ដែលមាន​អំណាច​ការទូត និង​សេដ្ឋកិច្ច​ខ្លាំង តាមរយៈ​អំណាច​កោះប្រជុំ និង​ប្រមូលផ្តុំ​មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​សំខាន់ៗ​ជាច្រើន​នៅលើ​ពិភពលោក ជាពិសេស ក្នុងអំឡុងពេល​នៃ​ការកើនឡើង​ការប្រកួត​ប្រជែង​រវាង​ប្រទេស​មហាអំណាច និង​ការធ្លាក់ចុះ​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​។​

​ថ្វីដ្បិតតែ​មាន​វ័យក្មេង​ជាង​គេ​ក៏ដោយ យើង​មិនឃើញ​មាន​​ភាព​រដិបរដុប ក្នុងការ​បំពេញ​​តួនាទី​របស់គាត់​ឡើយ នៅក្នុង​រដូវ​កាល​នៃ​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​ដំបូង​របស់គាត់ ហើយ​យើង​ក៏​មិនឃើញ​មានការ​វាយតម្លៃ​ស្រាល ពី​សំណាក់​ដៃគូ​សន្ទនា​របស់​គាត់ ដោយសារតែ​អាយុ​ក្មេង​របស់គាត់​ដែរ​។ ផ្ទុយទៅវិញ បើ​វិនិច្ឆ័យ​លើ​ភាពម៉ឺងម៉ាត់ ហ្មត់ចត់​របស់គាត់ និង​លទ្ធផល​ក្រោយពី​ការប្រជុំ​នីមួយៗ យើង​​គួរតែ​អាច​និយាយបានថា គាត់​ពិតជា​បាន​បំពេញ​តួនាទី​បាន​យ៉ាង​ល្អ រលូន និង​ពិតជា​គួរឱ្យ​ចាប់អារម្មណ៍​។​

​គាត់​អង្គុយ​ដោយមាន​ទំនុកចិត្ត​ក្នុងអំឡុងពេល​កិច្ចប្រជុំ​អាហារ​ពេលព្រឹក​ជាមួយ​មេដឹកនាំ​វៀតណាម និង​ឡាវ​។ រូបថត​ពី​កិច្ចប្រជុំ​ទ្វេភាគី​ទាំងអស់​បានបង្ហាញ​ពី​ភាពរួស​រាយ និង​ញញឹមញញែម​របស់​អ្នកចូលរួម​ទាំងអស់ ដែល​ឆ្លុះបញ្ចាំង​ពី​បរិយាកាស​ស្និទ្ធស្នាល និង​រាក់ទាក់​។ ប្រៀប​បីដូច​ជាការជួបគ្នា​រវាង​មិត្ត​ចាស់​។ នៅក្នុង​ជំនួប​របស់គាត់​ជាមួយ​មេដឹកនាំ​ដែលមាន​វ័យ​ចំណាស់​ជាង​គាត់ ដូចជា​ព្រះ​ចៅ​ស៊ុ​ល​តង់​របស់​ប្រ៊ុយ​ណេ នាយករដ្ឋមន្ត្រី​សិង្ហ​បុរី លី សៀន​ឡុង និង​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ម៉ាឡេស៊ី អាន់វ៉ា​ អ៊ីប្រាហ៊ីម ជាដើម គាត់​បាន​បង្ហាញ​ពី​ចរិត​សុភាពរាបសា និង​គួរសម ប៉ុន្តែ​ម៉ឺងម៉ាត់ និង​ថ្លៃថ្នូរ​។ នេះ​គឺជា​គុណធម៌​របស់​ខ្មែរ​ក្នុងការ​បង្ហាញ​ការគោរព​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែលមាន​វ័យ​ចំណាស់​ជាង​យើង​ ប៉ុន្តែ​លោក​នៅតែ​រក្សា​សមភាព​ក្នុងចំណោម​​មេដឹកនាំ​ប្រទេស និង​ក្នុងចំណោម​គ្រួសារ​អាស៊ាន​។​

​គាត់​បានបង្ហាញ​ពី​របៀបរបប​ការងារ​បែប​សាច់​ការ និង​ផ្តោត​លើ​លទ្ធផល​ជា​ចម្បង​។ ជាក់ស្តែង គាត់​បាន​ឈានដល់​ការសម្រេច​កិច្ចព្រមព្រៀង​ជាមួយ​ឥណ្ឌូនេស៊ី​ក្នុងការ​នាំចេញ​អង្ករ​ចំនួន ២៥​ ម៉ឺន​តោន ក្នុង​ ១ ឆ្នាំ​នៅក្នុង​ជំនួប​លើកដំបូង​របស់​គាត់​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតី ចូ​កូ វី​ដូ​ដូ​។

ដូចគ្នានេះដែរ អនុសារណៈ​នៃ​ការយោគយល់​គ្នា​ស្តីពី​ភាពជា​ដៃគូ​រវាង​កម្ពុជា​-​ហ្វីលីពីន​ក្នុង​វិស័យ​កសិកម្ម និង​ការអភិ​វឌ្ឍ​សហគ្រាស​ធុន​តូច និង​មធ្យម ក៏​ត្រូវបាន​ចុះហត្ថលេខា​ក្នុងអំឡុង​កិច្ចប្រជុំ​លើកដំបូង​របស់គាត់​ជាមួយ​ប្រធានាធិបតី​ហ្វេីឌី​ណាន់ ម៉ា​កូ​ស ជូ​នៀរ ដែរ​។​

​នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​សំខាន់ៗ​ដូចជា​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​ពេញអង្គ និង​កិច្ចប្រជុំ​ចង្អៀត សម្តេច ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត បានលើកឡើង​អំពី​ការវិវឌ្ឍសំខាន់ៗ​នៅក្នុង​តំបន់ ដោយ​សង្កត់ធ្ងន់​លើ​ប្រធានបទ​របស់​ឥណ្ឌូនេស៊ី​៖ «​សារៈសំខាន់​អាស៊ាន​៖ ស្នូល​នៃ​កំណើន​»។

យ៉ាងណាមិញ គាត់​មិនមែន​ថ្មីថ្មោង​សុទ្ធសាធ ក្នុង​កិច្ចការ​ការ​ទូត​នោះទេ​។ គាត់​បាន​ប្រឡូក​ក្នុង​វិស័យនេះ មិនមែន​ក្រោម​ស្រមោល​នៃ​ឪពុក​របស់គាត់​ទេ គឺ​គាត់​បាន​ប្រឡូក​វិស័យ​ការទូត តាមបែប​ផែនការ​ងារ​យោធា​។ គាត់​បាន​ទៅ​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​ប្រទេស​ជា​មិត្ត​ជាច្រើន​ ដូចជា ចិន ឥណ្ឌា ជប៉ុន សិង្ហ​បុរី ថៃ និង​វៀតណាម​ជាដើម ហើយ​​ត្រូវ​​បានទទួល​ដោយ​កងកិត្តិ​យ​ស និង​មេដឹកនាំ​នៃ​ប្រទេស​ជា​មិត្ត តាំងពី​មុនពេល​ដែល​គាត់​ត្រូវ​បាន​បោះឆ្នោត​ជ្រើស​តាំង​​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​។ គាត់​មាន​ជំនាញ​ក្នុង​កិច្ចការ​អន្តរជាតិ កិច្ចការយោធា និង​សេដ្ឋកិច្ច ដោយ​ផ្អែកលើ​សាវតារ​ដ៏​រឹងមាំ​នៃ​ការអប់រំ និង​ការងារ​របស់គាត់​​។​

​កិច្ចប្រជុំ​ទាំងអស់នេះ គួរតែ​សមល្មម​សម្រាប់​អ្នកសង្កេតការណ៍​បរទេស ក្នុងការ​បញ្ជាក់​ថា សម្តេច ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត គឺជា​ដៃគូ​សន្ទនា​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធភាព និង​មាន​ភាពចាស់ទុំ​ជាង​អាយុ​របស់គាត់​។​

​ប៉ុន្តែ​នៅមាន​ឥស្សរជន​ដែល​មាន​ស្រមោល​ឥទ្ធិពល​ធំ​ម្នាក់​ទៀត នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​អាស៊ាន​នោះ​គឺ អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​សម្តេច ហ៊ុន សែន​។​ នៅក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​នោះ គ្រប់គ្នា​បាន​និយាយ​អំពី​ឈ្មោះ​របស់គាត់ និង​រំឭក​ពី​ការណ៍​ដែល​គាត់​បាន​បន្សល់​ទុក​កេរដំណែល​នានា​ទាក់ទង​នឹង​ការអភិវឌ្ឍ​ស្ថាប័ន​របស់​អាស៊ាន ការរក្សា​សន្តិភាព និង​ស្ថិរភាព​ក្នុង​តំបន់ ក៏ដូចជា​ការលើកកម្ពស់​សមាហរណកម្ម​​ក្នុង​តំបន់​។​

​មាន​ភាសិត​ខ្មែរ​មួយ​ពោល​ថា «ទូក​ទៅ កំពង់​នៅ​»​។ កេរដំណែល​របស់​អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី សម្តេច ហ៊ុន សែន នឹងត្រូវ​ចងចាំ​ក្នុង​អាស៊ាន​។​

​ទោះបីជា​មានការ​រិះគន់​ប្រឆាំងនឹង​រូបលោក​ដោយ​ផ្អែក​លើ​ទស្សនៈ​របស់លោក​ខាងលិច​អំពី​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ឥតខ្ចោះ​ក៏ដោយ ក៏​សម្តេច ហ៊ុន សែន ទទួលបាន​នូវ​ការគោរព​កោតសរសើរ ពី​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ជាច្រើន បើ​ពិចារណា​លើ​ទិដ្ឋភាព​នៃ​ការកសាង​សន្តិភាព ការកសាង​ប្រទេស ការអភិវឌ្ឍ និង​វិស័យ​ការទូត​។ នេះ​គឺជា​ការកម្រ​ណាស់​ដែល​ប្រទេស​តូច​មួយ​ដូចជា​កម្ពុជា អាច​បញ្ចេញ​ឥទ្ធិពល​របស់ខ្លួន​លើ​បញ្ហាសំខាន់ៗ​ក្នុង​តំបន់ និង​​ពិភពលោក​បច្ចុប្បន្ន ដូចជា បញ្ហា​មី​យ៉ាន់​ម៉ា សមុទ្រ​ចិន​ខាងត្បូង និង​អ៊ុយ​ក្រែ​ន​ជាដើម​។​

​នេះ​មិនមែន​ដោយសារ​សមត្ថភាព​ដ៏​អស្ចារ្យ​របស់​អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​តែម្នាក់ឯង​នោះដែរ ប៉ុន្តែ​​ក៏ដោយ​សារ​ថា អាស៊ាន​បាន​ផ្តល់នូវ​វេទិកា​ដែលជា​ក្របខ័ណ្ឌ​ស្ថាប័ន​ប្រទាក់ក្រឡា​ដ៏​ស្មុគស្មាញ ដើម្បីឱ្យ​គាត់​បាន​បញ្ចេញ​ឥទ្ធិពល​លើ​បញ្ហា​ដែលជា​ផលប្រយោជន៍ និង​កង្វល់​រួម​។

ពិតណាស់ ប្រទេស​នានា​នឹងមិន​គោរព​តាម​គាត់​ទេ ប្រសិនបើ​គាត់​កេងប្រវ័ញ្ច​ក្របខ័ណ្ឌ​នេះ ប៉ុន្តែ​សម្តេច ហ៊ុន សែន តែងតែ​ព្យាយាម​ប្រើប្រាស់​ក្របខ័ណ្ឌ​ពហុភាគី​របស់​អាស៊ាន មិនមែន​ដើម្បី​ផលប្រយោជន៍​ផ្ទាល់ខ្លួន​របស់​គាត់​ទេ ប៉ុន្តែ​ដើម្បី​​សន្តិភាព និង​ស្ថិរភាព​។ គាត់​មាន​ភាព​ដាច់​ណាត់ ឱ្យតែ​ទាក់​ទង​នឹង​បញ្ហា​សន្តិភាព ហើយ​គាត់​តែងតែ​តស៊ូ​មតិ​ជំរុញឱ្យ​មាន​​ការសន្ទនា​ជានិច្ច​បើទោះបី​ជា​ឱកាស​សម្រាប់​ការសន្ទនា​រវាង​ភាគី​ជម្លោះ មាន​តិចតួច​បំផុត​ក៏ដោយ​។​

​អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បាន​រំឭកថា «ខ្ញុំ​ចងចាំ​នៅពេលដែល​ការចរចា​ជាច្រើន​លើក​ បាន​បរាជ័យ ហើយ​ភាគី​ទាំងអស់​ចេញមក​វិញ​ដោយ​ដៃ​ទទេ​ ប៉ុន្តែ ឆន្ទៈ និង​ការតាំងចិត្ត​ដ៏​មុតមាំ​ដើម្បី​សម្រេច​សន្តិ​ភាព​សម្រាប់​ប្រជាជន​កម្ពុជា​តែងតែ​នាំ​ពួកយើង​ឱ្យ​ត្រឡប់​ចូល​តុ​ចរចា​វិញ​ជានិច្ច​»​។​

​នៅពេលដែល​មេដឹកនាំ​កម្ពុជា​​ចែករំលែក​បទពិសោធន៍​នេះ​ជាមួយ​ប្រទេស​មី​យ៉ាន់​ម៉ា គាត់​ត្រូវបាន​គេ​ប្រាប់ថា មី​យ៉ាន់​ម៉ា​មិនអាច​ចរចា​បានទេ​ព្រោះ​ភាគី​​ទាំងសងខាង​ចាត់ទុក​គ្នា​ជា​ភេរ​វករ​។ ប៉ុន្តែ​មេដឹកនាំ​កម្ពុជា​បាន​រៀបរាប់​ពីបទ​ពិសោធន៍​របស់គាត់​ថា គាត់​ត្រូវ​ចូល​តុ​ចរចា​ទោះបី​ត្រូវ​ចរចា​ជាមួយ​ខ្មែរក្រហម​ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​មេឃាតករ​បាតដៃ​ប្រឡាក់​ឈាម​ក៏ដោយ​។​

​តទៅ​មុខ សម្តេច ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត ត្រូវ​បន្ត​នូវ​មរតក​ដែល​សម្តេច ហ៊ុន សែន បន្សល់ទុក​ក្នុង​វិស័យ​ការទូត​អាស៊ាន​។ នេះ​​ជា​ទំនៀមទម្លាប់​ការទូត​ដ៏​យូរអង្វែង​របស់​កម្ពុជា​ដែល​ផ្តល់​តម្លៃ​ដល់​សន្តិភាព និង​ស្ថិរភាព​លើសពី​អ្វី​ទាំងអស់ ដោយ​ផ្អែកលើ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ដោយឡែក​របស់​កម្ពុជា ដែល​បាន​ចារ​ឆ្លាក់​នូវ​ចរិតលក្ខណៈ​នៃ​វប្បធម៌​នយោបាយ និង​ការទូត​របស់​កម្ពុជា​៕​